مهرابه خوروین

میراث مهر پرستان خوروین به تاراج می رود
سایت 9 هزار ساله خوروین که 60 تپه مجزا را در بر گرفته سال های طولانی است که بر اثر حفاری و کاوش های غیر مجاز به شدت آسیب دیده و به گفاه کارشناسان میراث فرهنگی شکل اصلی این تپه ها تغییر یافته است.
پرونده استرداد 9 صندوق از آثار متعلق به منطقه خوروين در ساوجبلاغ كه سال‌هاي گذشته به بلژيك قاچاق شده در حالي از سوي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در دست پيگيري است كه اكنون به دليل ثبت نشدن سايت تاريخي خوروين در فهرست آثار ملي قاچاقچيان اشياي عتيقه هنوز بر پيكر آن ضربه وارد مي‌كنند.سايت 9 هزار ساله خوروين كه 60 تپه مجزا را در برگرفته سال‌هاي طولاني است كه بر اثر حفاري و كاوش‌هاي غيرمجاز به شدت آسيب ديده و به گفته بسياري از كارشناسان ميراث فرهنگي شكل اصلي اين تپه‌ها تغيير يافته است. اين تپه‌هاي باستاني چنان چه باستان‌شناسان مي‌گويند، قابليت و پتانسيل‌هاي نهفته بسياري به منظور كاوش و حفاري‌هاي علمي دارند و مي‌توانند بسياري از ابهامات ايجاد شده در تاريخ ايران را باز شناسانند و اسرار بسياري از نحوه زندگي، عملكرد و تمدن مردم ايران باستاني را بازگو كنند.اين همه در حالي است كه اين سايت تاريخي اكنون بدون حفاظت و رسيدگي رها شده است.مادر آثار و اشياي تاريخي كه اكنون براي بازپس گرفتن آنها از بلژيك تلاش مي‌شود از يادها رفته و تنها دل خوشي دوستداران ميراث فرهنگي بازگشت 9 صندوق حاوي آثار كشف شده از اين تپه‌هاي عظيم باستاني است.اكنون به گفته بسياري از كارشناسان ميراث فرهنگي حفاري‌هاي غيرمجاز در اطراف اين 60 تپه تاريخي همچنين ادامه داشته و آثار تاريخي مهرپرستان خوروين به يغما مي‌رود و حفاري‌هاي غير مجاز كه از ديرباز در اين منطقه آغاز شده آسيب‌هاي بسياري را به پيكره اين سايت چند هزار ساله وارد آورده است.«ذكرالله زنجاني»، باستان‌شناس كه مطالعات و پژوهش‌هاي گسترده‌اي درباره آثار تاريخي ساوجبلاغ انجام داده است در اين زمينه مي‌گويد: «در حال حاضر «گنج‌تپه»، يكي از تپه‌هاي تاريخي موجود در خوروين وضعيت بسيار نامناسبي دارد. اين تپه بر اثر خاك‌برداري در سطح بسيار وسيع كاملا تخريب و از شكل اصلي خود خارج شده‌ است.»وي در حالي از اهميت و قابليت‌هاي غني اين تپه‌هاي باستاني مي‌گويد كه اين تپه‌ها در محاصره سودجويي‌ها و منافع شخصي رو به ويراني است. با اين وجود «ناصر خليفي»، رييس اداره ميراث فرهنگي و گردشگري غرب استان تهران از وضعيت سايت خوروين اطلاعات چنداني نداشته و مي‌گويد: «حفاظت و صيانت از بناهاي تاريخي هر شهرستان در حيطه مسئوليت نيروهاي انتظامي آن ناحيه است و اداره ميراث فرهنگي و گردشگري تنها وظيفه آگاه كردن ماموران نيروي انتظامي از وجود اين آثار را دارد تا از طريق آن نهاد نسبت به حفاظت از مكان‌ها و محوطه‌هاي تاريخي، اقدام شود. بر اين اساس ساير اقدامات حفاظتي بر عهده مسئولان اين ارگان دولتي است.»از سوي ديگر «محمد رنجبر»، مسئول دايره جرايم اقتصادي و آگاهي شهرستان هشتگرد نيز از شرايط كنوني سايت خوروين اظهار بي‌اطلاعي كرده و مي‌گويد: «تاكنون در پرونده‌هاي تشكيل شده در زمينه جرايم مرتبط با آثار تاريخي، پرونده‌اي مربوط به اشياي عتيقه مفقوده از سايت تاريخي خوروين وجود نداشته است.»وي مي‌افزايد: «اين اداره هيچ گونه اطلاعات در زمينه تخلف در حيطه ميراث فرهنگي نداشته و به طور كلي ارايه هر گونه اطلاعات در اين مورد بر عهده پاسگاه ميراث فرهنگي و گردشگري شهرستان ساوجبلاغ است.»به دنبال پي‌گيري‌هاي خبرنگار ميراث خبر، دو مامور مستقر در پاسگاه ميراث فرهنگي و گردشگري ساوجبلاغ نيز عنوان كردند نه تنها هيچ گونه بازديدي طي سال‌هاي اخير از آثار تاريخي اين منطقه صورت نگرفته بلكه درباره تپه‌هاي خوروين و ديگر آثار و بناهاي تاريخي موجود در ساوجبلاغ نيز اظهار ناآگاهي و بي‌اطلاعي كردند.«رامين خوش‌دل»، سرباز وظيفه‌اي كه در حدود 1 سال در اين پاسگاه مستقر است در اين باره مي گويد: «بازديد از آثار تاريخي و رسيدگي به بناهاي قديمي در حيطه وظايف ما تعريف نشده است تنها دريافت‌ نامه و يا اعتراض‌هاي مردمي و انتقال آن به اداره ميراث فرهنگي و گردشگري غرب استان تهران از جمله اقداماتي بوده كه تاكنون توسط اين پاسگاه انجام شده است.»«مهدي اكبري»، كارشناس امور راهنمايي فرمانداري ساوجبلاغ نيز در اين زمينه به ميراث خبر گفت: «با توجه به بند 6 آيين‌‌نامه تدوين شده درباره حفاظت آثار تاريخي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري كشور موظف است پيش‌گيري‌هاي لازم را از ستاد كل نيروهاي مصلح جهت تشكيل يگان حفاظت ميراث با توجه به ماده 165 قانون برنامه سوم توسعه انجام دهد تا زمان تشكيل يگان حفاظت ميراث فرهنگي كماكان نيروي انتظامي وظيفه رسيدگي به اين آثار را دارد. به همين خاطر فرمانداري تنها به عنوان ناظر عمل كرده و نيروي انتظامي بايد به اين مشكل رسيدگي كند.»اگرچه مدتي است فرمانده يگان پاسداران ميراث فرهنگي نيز تعيين شده، اما به دليل نبود اعتبارات لازم هنوز فعاليت‌هاي آن به طور جدي آغاز نشده است . به نظر مي‌رسد هنوز چگونگي حفاظت از آثار تاريخي براي مسئولان جدي تلقي نشده و ابهامات بسياري در واگذاري اين وظايف به سازمان‌ها و ارگان‌هاي مربوطه وجود دارد و در اين ميان نيز كسي مسئوليت صيانت از آثار را به عهده نمي‌گيرد. چنانچه «ابوالقاسم حاتمي»، باستان‌شناس مي گويد سايت تاريخي خوروين اگرچه از سال‌هاي 1377 كاوش و حفاري علمي و آثار بسيار حايز اهميتي از آن يافت شده است اما هنوز تمام اين سايت در فهرست آثار فرهنگي _ تاريخي كشور به ثبت نرسيده است تا از حمايت‌هاي قانوني در سطح گسترده بهره‌مند شود. و اين در حالي است كه اين سايت تاريخي تمام معيارهاي مورد نظر ثبت را داراست. چنانچه «ناصر پازوكي»، رييس اداره ثبت اسناد و آثار تاريخي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان تهران در مورد معيارهاي مورد نظر براي ثبت يك اثر در فهرست آثار ملي مي گويد:«قدمت تاريخي بيش از صد سال براي يك اثر و همچنين ارزش‌هاي هنري و يا شأن ملي و تاريخي آن اثر از جمله مواردي است كه يك اثر بايد براي جاي گرفتن در فهرست آثار ملي داشته باشد.» وي در عين حال در مورد ثبت سايت تاريخي خوروين در فهرست ملي تصريح مي كند كه از مجموعه محوطه تاريخي خوروين تنها گنج تپه به شماره 10827 در فهرست آثار ملي قرار گرفته است. سايت تاريخي خوروين در ناحيه مركزي در حدود 80 كيلومتري شمال غربي تهران در شمال جاده كرج به قزوين و در شهر ساوجبلاغ قرار دارد. بررسي‌هاي صورت گرفته در منطقه حدود 60 تپه باستاني را نشان مي‌دهد كه طبق گزارش‌هاي ارايه شده توسط كارشناسان مي‌توان با كشف آهك در منطقه كه احتمال آن دور از ذهن نيست، قدمت آن را به پيش از تاريخ باستان مصريان رساند. حفاري‌هاي علمي صورت گرفته طي دو دوره در سال‌هاي 1328 ه.ش توسط محمود راد و علي حاكمي باستان‌شناس انجام شده است. آخرين پژوهش‌هاي علمي و اصولي در سال 1333 نيز توسط هيات بلژيكي به سرپرستي لوئي والزربرگ صورت گرفته كه در آن زمان آثار بسياري از ايران خارج و به بلژيك منتقل شده است. باستان‌شناسان با توجه به نحوه دفن مردگان به شيوه مهرپرستان ،عنوان مي كنند ساكنان منطقه خوروين آفتاب‌پرست بودند و آيين مهر‌پرستي داشتند.بر اساس كاوش هاي انجام شده ،مشخص شد اجساد مردگان در گورستان‌هاي تاريخي خوروين رو به آفتاب و با لباس و لوازم و زيورآلات متعلق به خود فرد دفن شده است. مطابق كاوش‌هاي انجام شده از اواخر قرن نوزدهم تاكنون كه در نواحي مختلف ايران از مغان تا گرگان (دامنه شمالي البرز) و آذربايجان و قسمت جنوبي دامنه البرز و مشرق ايران انجام گرفته است، آثاري چون اشيا سفالي و مفرغي گنج تپه خوروين به دست آمده كه كم و بيش از لحاظ سبك و اسلوب ساختماني با يكديگر شباهت دارند و همچنين معلوم شد كه تاريخ قدمت اقوامي كه از ظروف سفالي سياه‌رنگ استفاده مي‌كردند تقريبا از نيمه اول هزاره دوم پيش از ميلاد شروع مي‌شده و تا اوايل هزاره اول پيش از ميلاد ختم مي‌شده است و چون اقوام مزبور داراي عقيده‌ها و اسلوب صنعتي مشتركي بودند بايستي آنان را از يك نژاد دانست كه اوضاع طبيعي و موقعيت محلي هر ناحيه تغييرات جزيي در شكل و سبك ظاهري اشيا و طرز زندگي آنان به وجود آوردهاست.آثار و اشياي يافت شده از خوروين شامل كوزه‌ها و ظروفي به شكل قوري ، نعلبكي و ظروف تشتكي شكل و صافي شكل، تنگ‌ها، كاسه‌ها، خمره‌ها، بشقاب‌ها، جام‌ و شيشه و برخي ظروف مذهبي و تشريفاتي است. اين آثار تنها حاصل يك فصل كاوش و حفاري علمي بوده و پيش از اين آثار بسياري از اين منطقه به طور قاچاق از كشور خارج شده است.
منبع: CHN News